Çin'de yapılan kapsamlı bir araştırma, borsadaki ani yükseliş ve düşüşlerin yalnızca ekonomik değil, ölümcül sonuçlar da doğurabileceğini ortaya koydu.
12 milyondan fazla ölüm vakasının incelendiği yeni araştırma, borsa oynaklığının kalp krizi, inme (felç) ve intihar oranlarında artışa neden olduğunu gösterdi.
Engineering adlı bilimsel dergide yayınlanan çalışmaya göre, hem borsa yükselişleri hem de düşüşleri, özellikle yaşlı erkekler ve düşük eğitim seviyesine sahip bireyler arasında sağlık açısından ciddi riskler yaratıyor.
YENİ HALK SAĞLIĞI RİSKİ Mİ?
2013-2019 yılları arasında Çin ana karasında toplanan bireysel ölüm kayıtlarını analiz eden araştırma ekibi, borsa dalgalanmaları ile ölüm oranları arasında çarpıcı bağlantılar buldu.
Buna göre, borsada günlük yüzde 1'lik bir düşüş, kalp krizi ve felç kaynaklı ölümlerde yüzde 0,74 ila 1,04’lük bir artışa yol açtı. Aynı düşüş, intihar riskini de yüzde 1,77 artırdı.
Borsadaki yüzde 1’lik yükseliş de kalp-damar ölümlerinde yüzde 0,85’e, intihar oranlarında ise yüzde 0,92’ye varan artış ile ilişkilendirildi.
Gün içi fiyat dalgalanmalarının (intra-day volatilite) da özellikle intihar riskini artırdığı tespit edildi.
Kanamalı inme ve intihar, en hassas iki sonuç olarak öne çıktı.
KİMLER RİSK ALTINDA?
Araştırma, bazı demografik grupların bu dalgalanmalardan daha fazla etkilendiğini ortaya koydu.
Bunlar arasında 65-74 yaş arası bireyler, erkekler, ortaokul veya daha düşük eğitim düzeyine sahip olanlar ve Çin’in orta bölgelerinde yaşayanlar da var.
İlginç bir bulguya göre, intihar oranları sıcak mevsimlerde artarken, kalp-damar kaynaklı ölümler soğuk aylarda daha belirgin hale geliyor. Bu da, finansal stres, fizyoloji ve çevresel faktörler arasında karmaşık bir etkileşim olduğunu gösteriyor.
SAĞLIĞI NASIL ETKİLEYEBİLİYOR?
Uzmanlar, bulguların arkasında stres hormonlarının yattığını belirtiyor. Ani mali kayıplar veya kazanımlar, kortizol ve katekolamin gibi hormonları harekete geçirerek kan basıncını artırıyor, damarları iltihaplandırıyor, kalp ritmini bozuyor ve pıhtılaşmayı tetikliyor
Bu da kalp krizi ve inme gibi olaylara zemin hazırlıyor. Öte yandan, finansal kayıplar özellikle baskı altında olan kişilerde umutsuzluk hissini derinleştirerek intihar riskini artırabiliyor.
Fakat Scienceblog’a göre araştırmacılar şunu da vurguluyor: “Borsa kazançları da zararsız değil. Fırsatı kaçırma korkusu veya yanlış işlem yapmanın pişmanlığı da yoğun stres tepkileri yaratabiliyor.”
SADECE YATIRIMCILAR ETKİLENMİYOR
Araştırmada incelenen ölümlerin tamamı aktif yatırımcılar değil. Ancak dolaylı etkilenme söz konusu olabilir.
Örneğin emeklilik fonları, bireysel tasarruflar, hatta haberlerdeki piyasa haberleri dahi toplumda yaygın stres yaratabiliyor.
Çalışmanın yazarları, bu riskleri azaltmak için bazı önerilerde bulunuyor.
Bunlar arasında ekonomik durgunluk dönemlerinde ruh sağlığı hizmetlerini artırmak, finansal okuryazarlığı yaygınlaştırmak, topluluk destek ağlarını güçlendirmek, stres yönetimi hakkında kamusal bilgilendirme kampanyaları başlatmak ve ekonomi haberlerinin psikolojik etkilerini gözeterek daha şeffaf bir piyasa yönetimi sağlamak var.
